Chị bạn từ miền Trung vào, đem đến cho mấy cái bánh ít lá gai. Cầm chiếc bánh gói bằng lá chuối khô mà bùi ngùi. Sau bão,cũng may là còn lá gai. Cái bánh mang cả không khí trong lành của vùng quê yên tĩnh.

Nhớ lại, niềm vui của trẻ con ngày ấy sao mà đơn giản. Nhà xa, lâu lâu má mới đi chợ một lần. Bận về, bao giờ má cũng có một thứ bánh gì đó. Lúc thì bánh bò hấp trong chén chung, nở ra ba cánh, màu phơn phớt tím của khoai mỡ, hay xanh tươi rói của lá dứa, có rắc lấm tấm những hạt mè thơm nức; khi thì những chiếc bánh quy làm bằng bột nếp, ép khuôn hình mai rùa úp lên miếng lá chuối được cắt thật vừa vặn với chiếc bánh bên trên nổi vân thật đẹp.

Bánh ít lá gai (ảnh sưu tầm)

Chính giữa bánh còn có điểm cục bột tròn vo bằng đầu ngón tay út, màu đỏ chót hay màu vàng nghệ, để phân biệt nhân đậu với nhân dừa. Những cái bánh nho nhỏ, chỉ bằng lòng bàn tay con nít, vậy mà hồi đó chúng tôi thường bẻ chia đôi, để có thể vừa được ăn bánh bò tím vừa được ăn bánh bò xanh, vừa được ăn bánh nhân đậu. 

Bánh má mua về tuỳ vào buổi chợ. Hôm nào buôn bán kha khá, má mua bánh ú nhân mặn. Mừng hết biết, mở tung tấm lá ra mà ăn ngấu nghiến phần cơm nếp bên ngoài, để nhanh chóng thấy được phần nhân thịt mỡ, hột vịt ở giữa.

Có đứa lại nhẫn nha cắn từng chút, từng chút để thưởng thức hết vị béo của thịt mỡ, của gia vị được thấm vào từng hạt nếp, hạt đậu xanh…Hôm nào hết hàng sớm, má mua bánh cam, bánh vòng. Bánh cam làm bằng bột nếp, ở giữa có nhân đậu xanh, bánh cam đường có trãi lớp đường màu hổ phách, còn bánh cam mè thì tròn vo như trái banh, vàng ruộm.

Bánh vòng cũng cùng loại bột như bánh cam, nhưng được người bán nắn thành một vòng tròn ở giữa. Kiểu nào thì chiếc bánh chiên khi cắn phập vào cũng ngọt lịm, giòn rụm. 

Những ngày đi chợ  tiền ít, má hay mua bánh cay, loại bánh được làm bằng khoai mì mài nhuyễn, thêm đậu xanh, ớt, hành và bột nghệ vào trộn cho đều. Người ta vừa bán vừa chiên. Khuôn của bánh cay là cái muỗng cà phê.

Múc một muỗng khoai đầy vun, ép sát thành tô, bỏ vào chảo dầu, một phút sau là có chiếc bánh cay vàng nghệ, điểm những mẩu ớt màu đỏ, những mẩu hành lá màu xanh, nhìn thôi cũng đủ…phát thèm. 

Thỉnh thoảng, vào những ngày nông nhàn hay mưa bão, má và bà thế  nào cũng làm bánh đãi con cháu. Mùa nào cũng vậy, hễ  có gạo mới là bà rấm bột, phơi khô để dành ăn dần.

 Muốn làm bánh gói, ra vườn rọc mấy tàu lá chuối, ngâm ít đậu xanh, thêm vài cọng hành lá, một chút mè rang. Đậu xanh nấu chín nhừ, bột gạo quậy đều tay trên bếp cho đến khi đặc quánh, nhấc xuống múc thật nhanh vào lá, thêm muỗng đậu xanh vào chính giữa, gói nhanh tay, hấp khoảng năm phút.

Bánh chính, bóc ra, rưới một chút mỡ hành, chút muối mè. Thích ăn bánh với nước cốt dừa thì làm bánh lá mít. Bột nếp nhồi dẻo, vo thành từng viên bằng trái mù u, đánh cái bẹp lên lá mít, thả vào nồi nước soi, bánh chín rời khỏi lá, nổi trằng trên mặt nước, vớt ra để ráo, rưới mỡ hành, nước cốt dừa, nước mắm ớt lên…

Chỉ vậy thôi mà hồi đó chúng tôi đứa nào cũng thấy sướng vô cùng. 

Biết rõ nỗi niềm của lũ trẻ, cho nên mỗi khi mà có đám giỗ, bao giờ cũng có chút bánh “cho tụi nhỏ ăn đã thèm”. Chỉ là làm thêm một chút mà nhiều khi phải chuẩn bị trước cả tuần lễ. Để rồi bao giờ mâm giỗ cũng ê hề đủ loại từ bánh tét, bánh ít, bánh ú đến bánh da lợn, bánh đậu xanh, bánh bò nướng, bánh bò hấp, bánh khoai mỡ, bánh khoai môn, bánh đúc nước đường.

Thực ra, đãi khách chỉ là phụ, chủ yếu là chia phần biếu khách đem về cho con trẻ. 

Sướng nhất và nhớ  nhất là lúc làm bánh ngày Tết. Dân thành phố làm gì được ngắm nhìn trong cái không khí chộn rộn, người người gói bánh, nhà nhà nấu bánh. Bánh ngày Tết cũng lắm màu, nhiều vẻ. Có nhà  gói bánh tét màu lá cẩm, màu là dứa, có nhà trộn đậu đen, đậu phộng hoặc dừa nạo vào nếp. Có người gói nhân ngọt (xào đường), có người gói nhân mỡ hành, trứng vịt, thịt ba rọi, nhân chuối…

Nhà nào cũng gói trên chục đòn. Lại còn thêm bánh ít, bánh tổ…Bánh ít ngày Tết được tính bằng trăm. Nhà đông khách khứa, bà con gói một, hai trăm bánh là chuyện thường. Nhân có hai loại dừa và đậu. Nhân đậu được xào mỡ hành, măn mẳn, vỏ bánh vàng nâu màu nước đường tán.

Bánh dừa có màu trắng, nhân dừa khi được xào đường với mứt bí hay mứt gừng, làm tăng thêm sự khác biệt. Bột bánh tổ cũng y như bột bánh ít, chỉ có khác là bột nhồi với đường chảy, thứ đường còn thơm nứt mật mía, thêm gừng và thật nhiều mè.

Bánh tổ hấp chín có màu nâu vàng của mật ong, cúng ông bà xong, má tôi thường xắt lát mỏng cả nhà nhâm nhi với nước trà nóng. Bánh tổ để được hơn tháng, ra giêng, những lát bánh còn lại được chiên vàng, trở thành món ăn rất độc đáo “có một không hai”. 

Dân Nam bộ nghĩ  sao nói vậy, tên bánh cũng không ngoại lệ. Bánh mà bột nở tràn ra ngoài thau, gọi là bánh bò. Cũng bánh bò mà nở làm ba cánh như cánh hoa thì kêu bánh bò bông. Bánh bò đem nướng gọi là bánh bò nướng.

Bánh quê, cái tên cũng thiệt là quê, nhưng cũng thiệt là gần gũi. Chỉ  cần nhắc đến tên một thứ bánh, người ta có thể nhớ đến bao kỷ niệm…Để nhớ để thương hơn mảnh đất quê mình.